سینمای ایران همواره در انعکاس مسائل اجتماعی پیشرو بوده و از پرداختن به موضوعات چالش‌برانگیز، از جمله اعتیاد، ابایی نداشته است. فیلم‌های ایرانی با به تصویر کشیدن زندگی افراد معتاد و آسیب‌های اعتیاد، نقشی مهم در افزایش آگاهی جامعه و تغییر دیدگاه‌ها نسبت به این معضل اجتماعی ایفا کرده‌اند. در این مقاله به بررسی تعدادی از بهترین فیلم‌های ایرانی با موضوع مواد مخدر می‌پردازیم:

1. “کندو” (۱۳۵۴)

فیلم کندو به نویسندگی و کارگردانی فریدون گله در سال ۱۳۵۴ ساخته شد و در زمره ی بهترین فیلم های تاریخ سینمای ایران قرار دارد. این فیلم در نظرسنجی منتقدان و نویسندگان ماهنامه سینمایی فیلم رتبه ی دوم را کسب کرده است.

خلاصه داستان: ابی (با بازی بهروز وثوقی) و آقاحسینی (با بازی داود رشیدی) پس از آزادی از زندان، در خیابان های تهران از هم جدا می شوند. ابی به دنبال وعده ای که در زندان از “آقا فکری” گرفته، به او زنگ می زند اما کسی پاسخگو نیست. او در شهر پرسه می زند و دوباره آقاحسینی را در محله ای بدنام پیدا می کند. آقاحسینی که قصد رفتن به جنوب را داشته، از تصمیم خود منصرف شده است. ابی و آقاحسینی در قهوه خانه ای که صاحبش (با بازی عباس ناظری نیک) آدمی کثیف و منفعت طلب است، مستقر می شوند. در این قهوه خانه، عبدالله (با بازی حسین شهاب منش) که زمانی کشتی گیر بوده و ابی را شکست داده، معتاد شده و جان می دهد.

2. “گوزنها” (۱۳۵۳)

فیلم “گوزنها” به کارگردانی و نویسندگی مسعود کیمیایی، محصول سال ۱۳۵۳، یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخ سینمای ایران است. این فیلم در ژانر نوآر و با مضامین رفاقت، خیانت، عشق و اعتیاد ساخته شده و به دلیل پرداخت عمیق به شخصیت‌ها، دیالوگ‌های ماندگار، موسیقی متن تاثیرگذار و بازی‌های درخشان بازیگران، به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ایرانی شناخته می‌شود.

خلاصه داستان: داستان فیلم حول محور دو دوست به نام‌های “قدرت” (با بازی بهروز وثوقی) و “سیاوش” (با بازی فرامرز قریبیان) می‌چرخد. قدرت که از خانواده‌ای فقیر و آشفته می‌آید، به دلیل رفاقت با سیاوش در مسیر خلاف و خلافکاری قدم می‌گذارد. سیاوش که شخصیتی پیچیده و عصبی دارد، درگیر ماجرای عشقی با زنی به نام “مونس” (با بازی پوری بنایی) می‌شود و این موضوع، سرنوشت هر سه شخصیت را به هم پیوند می‌دهد.

3. “متری شیش و نیم” (۱۳۹۷)

فیلم “متری شیش و نیم” به کارگردانی سعید روستایی، داستان یک پلیس مبارزه با مواد مخدر به نام صمد (پیمان معادی) را دنبال می‌کند که در تلاش برای دستگیری یک قاچاقچی بزرگ مواد مخدر به نام ناصر خاکزاد (نوید محمدزاده) است. در این میان، صمد با زنی به نام سحر (پریناز ایزدیار) که همسر یک معتاد است، آشنا می‌شود و …

در مجموع: فیلم “متری شیش و نیم” یک فیلم اجتماعی، جذاب و دیدنی است که بازی‌های درخشان، فیلمنامه قوی و کارگردانی قابل تحسینی دارد. این فیلم به موضوع مهم اعتیاد می‌پردازد و به خوبی آسیب‌های این معضل اجتماعی را به تصویر می‌کشد.

4. “مغزهای کوچک زنگ زده” (۱۳۹۶)

خلاصه داستان: فیلم “مغزهای کوچک زنگ زده” به کارگردانی هومن سیدی، داستان خانواده‌ای فقیر و آسیب‌دیده در حاشیه شهر را روایت می‌کند. این خانواده درگیر اعتیاد، خشونت و بزهکاری هستند و زندگی‌شان در مسیری پر از چالش و دردسر قرار دارد.

در مجموع: “مغزهای کوچک زنگ زده” فیلمی قوی و تاثیرگذار است که به‌خوبی معضلات اجتماعی را به تصویر می‌کشد. این فیلم با بازی‌های درخشان، کارگردانی قوی و فیلمنامه‌ای جذاب، ارزش دیدن دارد.

5. “دارکوب” (۱۳۹۶)

مهسا (سارا بهرامی) زنی معتاد است که همسرش او را رها کرده و مجدداً ازدواج کرده است. به او دروغ گفته شده که فرزندش مرده است، اما متوجه می‌شود که دخترش زنده است و باران/گلی نام دارد. پی‌گیری‌های او برای پس‌گیری فرزندش مشکلاتی را برای پدر دختر و همسر جدیدش (مهناز افشار) به وجود می‌آورد.

نکات برجسته:

• این فیلم در سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت ده سیمرغ بلورین شد و در نهایت دو سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن (سارا بهرامی) و بهترین تدوین (بهرام دهقان) را دریافت کرد.
• بازی سارا بهرامی در این فیلم مورد تحسین بسیاری از منتقدان و تماشاگران قرار گرفت.
• فیلم به موضوعات مهمی مانند اعتیاد، روابط انسانی و مشکلات زنان در جامعه می‌پردازد.
• دارکوب فیلمی تلخ و غم‌انگیز است که می‌تواند تماشاگر را تحت تاثیر قرار دهد.

6. “ابد و یک روز” (۱۳۹۴)

فیلم “ابد و یک روز” به کارگردانی سعید روستایی داستان خانواده‌ای از طبقه فرودست جامعه را به تصویر می‌کشد که با مشکلات متعددی از جمله اعتیاد، فقر، بیکاری و خشونت خانگی دست و پنجه نرم می‌کنند. سمیه، دختر بزرگ خانواده، در تلاش است تا با رهایی از این شرایط، زندگی بهتری برای خود و خواهر و برادرش رقم بزند.

نکات برجسته:

• بازی‌های درخشان: بازی‌های پیمان معادی، نوید محمدزاده، پریناز ایزدیار و سایر بازیگران فیلم، از نقاط قوت “ابد و یک روز” به حساب می‌آید.
• فیلمنامه قوی: فیلمنامه فیلم به قلم سعید روستایی، به خوبی ظرافت‌های زندگی در طبقه فرودست جامعه را به تصویر می‌کشد و دیالوگ‌های آن به شدت طبیعی و باورپذیر هستند.
• واقع‌گرایی: “ابد و یک روز” فیلمی واقع‌گرایانه است که بدون اغراق و شعار، به مشکلات و مسائل جامعه می‌پردازد.
• جوایز: این فیلم در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر، جوایز متعددی از جمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد.

7. “به خاطر پونه” (۱۳۹۱)

مجید، راننده آژانسی است که پس از گذراندن دوران ترک اعتیاد به خانه باز می‌گردد. او به همسرش پونه، که از خانواده‌ای مدرن‌تر است، شک دارد و این موضوع باعث ایجاد تنش در زندگی مشترکشان می‌شود.

نکات برجسته:

• بازی‌های درخشان: فرهاد اصلانی و هانیه توسلی در این فیلم بازی‌های بسیار قوی و باورپذیری ارائه می‌دهند.
• فیلمنامه: فیلمنامه “به خاطر پونه” به قلم هاتف علیمردانی، داستانی ساده اما پرکشش را روایت می‌کند و به خوبی شخصیت‌ها را به تصویر می‌کشد.
• موضوع: موضوع فیلم، یعنی شک و سوءظن در روابط زناشویی، از موضوعاتی است که به کرات در فیلم‌های ایرانی به آن پرداخته شده است. اما “به خاطر پونه” به واسطه پرداخت ظریف و دقیق به این موضوع، از بسیاری از فیلم‌های مشابه خود متمایز می‌شود.
• جوایز: “به خاطر پونه” در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی جوایزی را کسب کرده است، از جمله:
  • جایزه بهترین بازیگر مرد (فرهاد اصلانی) از جشنواره فیلم فجر
  • جایزه بهترین فیلم از جشنواره بین‌المللی فیلم‌های ایرانی در سانفرانسیسکو

نتیجه گیری

فیلم‌های ایرانی با موضوع مواد مخدر، نه تنها در افزایش آگاهی جامعه نسبت به این معضل اجتماعی موثر بوده‌اند، بلکه در جلب توجه مسئولان و سیاستگذاران به این موضوع نیز نقش مهمی ایفا کرده‌اند.